Vadeli İşlem ve Opsiyon Piyasası(VİOP)

VİOP nedir?
Borsa İstanbul bünyesinde işlem gören vadeli işlem ve opsiyon sözleşmelerinin alım satımının gerçekleştiği Piyasanın kısa adıdır.
Türev ürün nedir?
Türev ürünler vadeli piyasalarda işlem gören, dayanak varlık olarak tanımlanan bir başka varlıktan türetilen ve değeri o dayanak varlığa bağlı olarak oluşan ürünlerdir. Günümüzde organize vadeli işlem piyasalarında paya, endekse, dövize, tahvile, bonoya, emtiaya, altına, enerjiye vb. dayalı olarak oluşan türev sözleşmeler işlem görmektedir.
VİOP’ta işlem gören sözleşmeler nelerdir?

VİOP’ta işlem gören vadeli işlem sözleşmeleri aşağıda verilmiştir:

  • Pay Vadeli İşlem Sözleşmeleri
  • Endeks Vadeli İşlem Sözleşmeleri
  • Döviz Vadeli İşlem Sözleşmeleri
  • Fiziki Teslimatlı Döviz Vadeli İşlem Sözleşmeleri
  • Kıymetli Madenler Vadeli İşlem Sözleşmeleri
  • Enerji Vadeli İşlem Sözleşmeleri
  • Yurtdışı Endeksi Vadeli İşlem Sözleşmeleri
  • Faiz Vadeli İşlem Sözleşmeleri
  • Devlet İç Borçlanma Senedi Vadeli İşlem Sözleşmeleri

    VİOP’ta işlem gören opsiyon sözleşmeleri aşağıda verilmiştir:

    • Pay Opsiyon Sözleşmeleri
    • Pay Endeks Opsiyon Sözleşmeleri
    • DolarTL Opsiyon Sözleşmeleri
    • Fiziki Teslimatlı DolarTL Opsiyon Sözleşmeleri
    VİOP’ta işlem gören sözleşme kodları hakkında bilgi verebilir misiniz?

    Piyasada işlem görecek sözleşmelerin her biri için Sistemde sözleşme kodu tanımlanır. Söz konusu sözleşme kodları aşağıdaki bilgileri içermekle birlikte, sözleşmelerin niteliğine göre kodlarda ilave bilgiler yer alabilir.

    Vadeli işlem sözleşmelerinde sözleşme kodu; sözleşme grubu, dayanak varlık kodu ve vade tarihi bilgilerini içerir. (Bknz. Borsa İstanbul A.Ş. Vadeli İşlem ve Opsiyon Piyasası Prosedürü)

    Tablo 1: Vadeli İşlem Sözleşmeleri Sözleşme Kodu

    Kod Açıklama
    F_ Sözleşme grubu (Vadeli İşlem Sözleşmeleri)
    XAUTRY Dayanak varlık kodu
    0317 Vade tarihi (Örn. Mart 2017)

    Opsiyon sözleşmelerinde sözleşme kodu ise; sözleşme grubu, dayanak varlık kodu, opsiyon tipi, vade tarihi, opsiyon sınıfı ve kullanım fiyatı bilgilerini içerir.

    Tablo 2: Opsiyon Sözleşmeleri Sözleşme Kodu

    Kod Açıklama
    O_ Sözleşme grubu (Opsiyon Sözleşmeleri)
    XU030 Dayanak varlık kodu
    E Opsiyon tipi (A: Amerikan - Sözleşme ile tanınan hak vade sonu dahil olmak üzere vade sonuna kadar herhangi bir tarihte kullanılabilir. E: Avrupa - Sözleşme ile tanınan hak vade sonunda kullanılabilir.)
    0417 Vade tarihi (Örn. Nisan 2017)
    C Opsiyon sınıfı (C: Alım opsiyonu P: Satım opsiyonu)
    1240,00 Kullanım fiyatı

    Özsermaye hali uyarlamasına tabi olan ve böylelikle unsurları standart sözleşme unsurlarından farklılaşan pay vadeli işlem ve opsiyon sözleşmelerinde sözleşme kodlarının sonuna özsermaye hali uyarlamasına bağlı olarak ilgili sözleşmenin standart olmayan sözleşme olduğunu belirten bilgi (N kodu) ile sıra numarası (1, 2, 3 vb.) ayrıca eklenir.

    Vadeler arası strateji emirleri sözleşme kodu yerine özellikleri aşağıdaki gibi belirlenen strateji emri kodu kullanılarak Sisteme gönderilir.

    Tablo 3: Vadeler Arası Strateji Emri Kodu

    Kod Açıklama
    F_ Vadeler arası strateji emri sözleşme grubu (Vadeli İşlem Sözleşmeleri)
    XU030 Dayanak varlık kodu
    M2-M1 Strateji emrinin hangi vade aylarını içerdiği (M1:en yakın vade ayı – M2: en yakın vadeden sonraki vade ayı)

    Borsa tarafından tespit edilen limitler dahilinde vade tarihi ve kullanım fiyatı kullanıcılar tarafından belirlenerek oluşturulabilen esnek opsiyon sözleşmelerinin kodu aşağıdaki alanlardan oluşur.

    Tablo 4: Esnek Opsiyon Sözleşmeleri Sözleşme Kodu

    Kod Açıklama
    TM_O Esnek opsiyon sözleşmesi
    XU030 Dayanak varlık kodu
    E Opsiyon tipi (A: Amerikan - Sözleşme ile tanınan hak vade sonu dahil olmak üzere vade sonuna kadar herhangi bir tarihte kullanılabilir. E: Avrupa - Sözleşme ile tanınan hak vade sonunda kullanılabilir.)
    250419 Vade tarihi (Örn. 25 Nisan 2019)
    C Opsiyon sınıfı (C: Alım opsiyonu P: Satım opsiyonu)
    1235,00 Kullanım fiyatı

    Özsermaye hali uyarlamalarına konu olan esnek sözleşme kodlarının sonuna sözleşmenin standart olmayan sözleşme olduğunu belirten bilgi (N1, N2, N3 vb.) ayrıca eklenir.

    Tablo 5: Esnek Vadeli İşlem Sözleşmeleri Sözleşme Kodu

    Kod Açıklama
    TM_F Esnek vadeli işlem sözleşmesi
    P_ Uzlaşma şekli kodu (P:Fiziki Teslimat)
    USDTRY Dayanak varlık kodu
    250419 Vade tarihi (Örn. 25 Nisan 2019)

    Tablo 6: Fiziki Teslimatlı Dolar/TL Vadeli İşlem Sözleşmeleri Sözleşme Kodu

    Kod Açıklama
    F_ Sözleşme grubu (Vadeli İşlem Sözleşmeleri)
    P_ Uzlaşma şekli kodu (P:Fiziki Teslimat)
    USDTRY Dayanak varlık kodu
    0322 Vade tarihi (Örn. Mart 2022)

    Tablo 7: Fiziki Teslimatlı Dolar/TL Opiyon Sözleşmeleri Sözleşme Kodu

    Kod Açıklama
    O_ Sözleşme grubu (Opsiyon Sözleşmeleri)
    P_ Uzlaşma şekli kodu (P:Fiziki Teslimat)
    USDTRY Dayanak varlık kodu
    E

    Opsiyon tipi (A: Amerikan - Sözleşme ile tanınan hak vade sonu dahil olmak üzere vade sonuna kadar herhangi bir tarihte kullanılabilir.

    E: Avrupa - Sözleşme ile tanınan hak vade sonunda kullanılabilir.)

    0422 Vade tarihi (Örn. Nisan 2022)
    C Opsiyon sınıfı (C: Alım opsiyonu P: Satım opsiyonu)
    8950,00 Kullanım fiyatı
    VİOP’taki ürünlere neden yatırım yapmalıyım?
    VİOP, öncelikle riskten korunmak isteyen yatırımcılara risk yönetimi yapma imkânı sağlar. Ayrıca fiyat beklentisi çerçevesinde kar elde etmek isteyen yatırımcılar için de spot piyasalardan daha düşük teminat miktarlarıyla aynı miktarda dayanak varlık üzerine yatırım yapma olanağı sağladığından VİOP en doğru tercih konumundadır. VİOP, yatırımcılara farklı piyasa koşullarında yatırım yapma olanağı sunma özelliğiyle spot piyasalardan farklılık gösterir.
    VİOP’ta işlem yapmaya nasıl başlayabilirim?
    VİOP’ta işlem yapabilmek için VİOP üyesi bir aracı kurumda hesap açtırmalısınız. Üyelerimize ilişkin bilgilere "Yetki Verilenlere İlişkin Bilgiler"sayfasından, hesap açılışına ilişkin bilgilere de çalışmak istediğiniz aracı kurumdan ulaşabilirsiniz.
    VİOP işlem saatleri nedir?

    Normal Seans

    09:20-18:10

    Akşam Seansı*( Sadece Endeks Vadeli İşlem Sözleşmeleri ve TL/Gr Altın Vadeli işlem Sözleşmleri Hariç  Kıymetli Maden Vadeli İşlem Sözleşmeleri)

    19:00-23:00

    Yarım Gün- Normal Seans

    09:20-12:40

    * Yarım işgünlerinde ve yılın son işgününde akşam seansı yapılmaz.

    Yarım işgünlerinde ve yılın son işgününde akşam seansı yapılmaz. Seansların akışına ilişkin detaylı bilgiye VİOP Prosedürünün Ek-3 Viop’ta İşlem Ve Günlük İş Akışı Saatleri İle İşlem Günü Bölümlerine İlişkin Açıklamalar bölümünden ulaşılabilir.

    VİOP’ta işlem maliyetleri nelerdir?

    Piyasada gerçekleştirilen alım-satım işlemleri üzerinden

    • Pay Piyasası endekslerine dayalı sözleşmelerde işlemin her iki tarafından opsiyon ve vadeli işlem sözleşmeleri için işlem hacminin %0,004’ü (yüzbinde dört) oranında,
    • TLREF ve devlet iç borçlanma senetleri vadeli işlem sözleşmelerinde işlemin her iki tarafından nominal değerin %0,001’i (yüzbinde bir) oranında,
    • Diğer sözleşmelerde ise, işlemin her iki tarafından opsiyon sözleşmeleri ve vadeli işlem sözleşmeleri için işlem hacminin %0,003’ü (yüzbinde üç) oranında borsa payı alınır.

    İlgili Dosyalar

    Borsa İstanbul Ücretlendirme Tablosu

    VİOP’ta teminatlandırma nasıl yapılıyor?

    Sistemde, işlem öncesi ve işlem sonrası olmak üzere iki katmanlı bir risk yönetimi yapısı oluşturulmuştur. İşlem öncesi risk yönetimi, işlem öncesi risk yönetimi uygulaması olan PTRM tarafından yapılmaktadır. PTRM, Sisteme girilen emirler ve gerçekleştirilen işlemlerden dolayı karşılaşılabilecek olası riskleri kontrol etmeye ve söz konusu riskleri izlemeye yönelik olarak işlem ve takas platformları ile entegre olarak geliştirilmiş bir risk yönetimi uygulamasıdır. Uygulama ile işlem terminali, FixAPI ve OUCH protokollerinden sisteme gönderilen emirlerin ve gerçekleşen işlemlerin riskleri kontrol edilir. Risk kontrolleri emirler sisteme kabul edilmeden önce (emir öncesi), kabul edildikten sonra (emir sonrası) ve işlem anında olmak üzere farklı aşamalarda yapılabilir.

    İşlem sonrası risk yönetimi Takasbank tarafından yapılır. Piyasada gerçekleştirilen işlemler için portföy bazında teminatlandırma yöntemi olan SPAN uygulanır. Portföy bazında teminat hesaplamasına esas teşkil edecek parametreler Takasbank tarafından belirlenir ve duyurulur. Risk yönetimi ve teminatlandırma yöntemine ilişkin olarak Takasbank Merkezi Karşı Taraf Mevzuatı hükümleri uygulanır.

    VİOP’taki Riskli Hesap ne anlama gelmektedir?
    Sistemde bir işlem gerçekleştikten sonra hesabın son pozisyon bilgisi ve gün içinde yeni fiyatlara göre güncellenmiş parametreler dikkate alınarak bulunması gereken teminat ve kullanılabilir teminat hesaplanacaktır. Kullanılabilir teminatın negatif olması durumunda hesap riskli duruma geçecek ve bu hesabın bekleyen tüm emirleri iptal edilecektir. Bu durumda, ilgili hesap sadece pozisyon azaltıcı emirler girebilecektir. Mevcut durumda uygulanan kontrolde emir uygulaması kaldırıldığından, birden fazla pozisyon azaltıcı emir girilebilecektir.
    VİOP verilerine nasıl ulaşabilirim?

    VİOP verilerine Borsa İstanbul internet sayfasında "Vadeli İşlem ve Opsiyon Piyasası" adresinden,

    Veri yayın kuruluşlarından da aşağıda verilen bilgiler kullanılarak ulaşılabilir;

    Adı Web Link
    Bloomberg
    • BIST30 Vadeli İşlem Sözleşmeleri: XU030 Index CT;
    • BIST30 Opsiyon Sözleşmeleri: XU030X Index OMON
    • Döviz Vadeli İşlem Sözleşmeleri: A1A Curncy CT (A2A, B2A)
    • Döviz Opsiyon Sözleşmeleri: TYX Curncy OMON
    • Altın Vadeli İşlem Sözleşmeleri: XLA Comdty (XLTA)
    • Pay Vadeli İşlem Sözleşmeleri: {SFUT TI}
    • Pay Opsiyon Sözleşmeleri: dayanak varlık altında OMON fonksiyonu kullanılarak ulaşılır. Örneğin; GARAN Pay senedine dayalı opsiyon sözleşmeleri için {GARAN TI Equity OMON }
    Reuters

    Vadeli İşlem Sözleşmeleri için: <0#ISTFUT:>

    Opsiyon Sözleşmeleri için: <0#ISTOPT:>

    Matriks Matriks Veri Terminali programının üst bandında bulunan menü butonlarından Borsa İstanbul Vadeli İşlem ve Opsiyon Piyasası (VİOP) butonu altında bu piyasa ile ilgili verilere ulaşılabilecek çeşitli menü seçenekleri bulunmaktadır.
    Foreks Foreks Veri Terminali programının altında bulunan menü butonlarından VİP Borsa İstanbul Vadeli İşlemler butonu altında bu piyasa ile ilgili verilere ulaşılabilecek çeşitli menü seçenekleri bulunmaktadır.
    DirectFN İdealVeri Terminali programının altında bulunan menü butonlarından VİOP Borsa İstanbul Vadeli İşlemler butonu altında bu piyasa ile ilgili verilere ulaşılabilecek çeşitli menü seçenekleri bulunmaktadır.
    VİOP ile ilgili eğitim materyallerine nasıl ulaşabilirim?

    VİOP’ta işlem gören sözleşmeler ve stratejiler ile ilgili birçok güncel doküman yayınlanmaktadır.

    VİOP ile ilgili eğitim materyalleri ve bazı faydalı linkleri aşağıdaki tabloda bulabilirsiniz:

    VİOP’ta vadeli işlemler ve opsiyonlara yönelik eğitimler düzenleniyor mu?
    VİOP türev işlemler piyasasının gelişimi ve yatırımcı bilinçlendirilmesi kapsamında hem piyasa profesyonellerine hem de VİOP ile tanışmak isteyen yatırımcılara yönelik birçok eğitim düzenlemektedir. Eğitimler ile ilgili detaylı bilgiye Borsa İstanbul ana sayfasında yer alan duyurular kısmını takip ederek ulaşabilirsiniz.
    VİOP’ta vergilendirme nasıl yapılır?

    Vadeli İşlem ve Opsiyon Piyasasında işlem gören sözleşmelerden elde edilen gelirlerin vergilendirilme esasları için vergi rehberine tıklayınız. Vergilendirme modülü için tıklayınız.

    VİOP'ta Elde Edilen Kazançların Vergilendirilmesi Stopaj Durumu BSMV Durumu
    Bireysel Yatırımcılar Kurumsal Yatırımcılar* BSMV Mükellefleri
    Tam Mükellef Dar Mükellef Tam Mükellef Sermaye Şirketi/Yatırım Fon ve Ortaklıkları Dar Mükellef Sermaye Şirketi/Yatırım Fon ve Ortaklıkları
    Pay ve Pay Endeksine Dayalı Sözleşmelerden Elde Edilen Kazançlar 0% 0% 0% 0% İstisna kapsamındadır.
    Pay ve Pay Endeksine Dayalı Sözleşmeler Haricindeki Sözleşmelerden Elde Edilen Kazançlar 10% 10% 0% 0% İstisna kapsamındadır.

    * Diğer tam ve dar mükellef kurumlar için stopaj oranı %10 olarak uygulanacaktır.