Vadeli Piyasalar Neler Sağlar?
Riskten Korunma (Hedging)
Vadeli piyasalar yatırımcılara, sözleşmeye konu olan dayanak varlığın işlem gördüğü spot piyasalarda ortaya çıkabilecek fiyat değişimlerine karşı korunma olanağı sağlar.
Etkin Fiyat Oluşumu
Finansal piyasalarda spot piyasanın yanında etkin faaliyet gösteren bir vadeli piyasanın varlığı fiyat oluşum mekanizmasının daha etkin çalışmasını sağlar. Vadeli piyasanın olması nedeniyle dayanak varlık fiyatına ilişkin gelecek öngörüleri de devreye girdiği için spot piyasada oluşan fiyat sadece spot piyasanın olduğu duruma göre çok daha etkin olacaktır. Vadeli piyasalar fiyat oluşumunda o kadar etkilidir ki bazı emtia piyasalarında spot fiyatın da oluştuğu bir piyasa rolünü üstlenmişlerdir.
Yüksek Likidite
Vadeli piyasalar spot piyasalara göre daha düşük tutarlı yatırımla aynı miktarda dayanak varlık üzerine yatırım yapmaya olanak verdiğinden, daha geniş kitlelere yatırım yapma olanağı sağlayacağından her iki piyasanın da daha likit olmasını sağlar.
Kaldıraç Etkisi
Vadeli piyasalar yatırımcılara küçük miktarda yatırımla büyük miktarlı pozisyon alma ve kaldıraç etkisi yardımıyla yüksek kazanç elde etme imkânı sağlar. Ancak kaldıraç etkisi yatırımcı için, spot piyasaya göre çok daha hızlı ve büyük miktarda zarar etme riskini de içinde barındırır.
Portföy Çeşitlendirmesi
Vadeli piyasalar portföy yöneticilerine, portföy çeşitlendirmesi ve dolayısıyla da riskin yayılması açısından değişik seçenekler sunar.
Sentetik Pozisyonlar
Vadeli piyasalarda işlem gören ürünler kullanılarak spot piyasalarda işlem gören ürünlerinkine benzer getiri grafiği olan sentetik pozisyonlar oluşturulabilir. Bu özelliği nedeniyle vadeli piyasalar, piyasalarda etkinliğin artırılmasına ve spot piyasadaki fiyat dalgalanmalarının (volatilite) azaltılmasına yardımcı olur.
Vadeli İşlem Sözleşmesinin Fiyatını Belirleyen Faktörler
Vadeli işlem sözleşmesinin fiyatı temel olarak:
- Dayanak varlık spot piyasa fiyatı (DF),
- Faiz oranı
- Volatilite
- Temettü Getirisi (Pay ve Endeks VİS)
- Vadeye kalan gün (VKG) sayısındaki değişimden etkilenmektedir.
| Vadeli İşlem | Forward |
|---|---|
| Borsada işlem görür | Tezgâh üstü piyasada işlem görür |
| Asli unsurları standartlaştırılmış sözleşme | Asli unsurları taraflar arasında serbestçe belirlenen adi sözleşme |
| Teslimat için belirlenmiş birçok tarih vardır | Belirlenmiş tek bir teslimat tarihi |
| Kar/zarar günlük olarak hesaplanır (marking to market) | Kar/zarar vade tarihinde ortaya çıkar |
| Pozisyon genellikle vade tarihinden önce kapatılır | Pozisyon vade tarihinde kapatılır |
| İşlem yapabilmek için teminat yatırmak zorunludur | Teminat zorunlu değildir |
| Takas kuruluşu olduğundan kredi riski yoktur veya çok düşüktür | akas kuruluşu yoktur. Tarafların, sözleşmeden doğan yükümlülüklerini yerine getirmeme riski olduğundan kredi riski vardır. |
- Endeks ve Pay Vadeli
- Döviz Vadeli
- Kıymetli Maden Vadeli
Yasal Uyarı: "Vadeli İşlem Hesap Makinesi dayanak varlığın spot fiyatına risksiz faiz oranına göre taşıma maliyetini ekleyerek vade sonu teorik fiyatını hesaplar. Hesaplanacak değerler tamamıyla teorik olup modelin varsayımlarına ve yatırımcılar tarafından girilen değerlere dayanmaktadır. Hesap makinesinin oluşturulmasında azami özen gösterilmiş olmakla birlikte hesaplama sonuçlarında oluşacak hatalardan veya hesap makinesi kullanılarak elde edilen sonuçlara göre alınacak yatırım kararları ile bunların sonuçlarından Borsa İstanbul hiç bir şekilde hukuki olarak sorumlu tutulamaz."
