Kıymetli Madenler Ödünç Piyasası, kıymetli maden arz ve talep eden kuruluşların organize bir piyasa ortamında karşılaşması, kuyumculuk kesiminin üretim finansmanının daha düşük maliyetle temin edilmesi ve finansal piyasalarda altının işlem görerek menkul kıymetleştirilmesi amacıyla İstanbul Altın Borsası bünyesinde 24 Mart 2000 tarihinde faaliyete geçmiştir. Piyasa, Borsa İstanbul A.Ş.’nin faaliyete geçmesinin ardından Kıymetli Madenler ve Kıymetli Taşlar Piyasası Bölümü bünyesinde faaliyetine devam etmektedir.

Kıymetli Madenler Ödünç Piyasasına, Kıymetli Madenler Piyasası üyeleri başvurabilmektedir. Bunun için bir dilekçe ile Borsa Genel Müdürlüğüne başvurulması yeterlidir.

Ödünç Piyasası ve yatırım vekâleti işlemleri 

Ödünç işlemleri, belirlenen seans saatleri ve işlem kuralları çerçevesinde, kıymetli maden arz edenler ve kıymetli maden talep edenlerce fiyatın, vadenin ve ödünç miktarının serbestçe belirlenebildiği, vade sonunda asıl değerin ve ilave değerin ödünç verilen kıymetli maden cinsinden önceden belirlenen bir para birimi üzerinden ödünç alan tarafından ödünç veren tarafa ödendiği ve takasın gerçekleştirildiği işlemlerdir. 

Yatırım vekâleti işlemleri, belirlenen seans saatleri ve işlem kuralları çerçevesinde, kıymetli maden arz edenler ve vekâleten değerlendirmek için kıymetli maden talep edenlerce fiyatın, vadenin ve sermaye miktarının serbestçe belirlendiği, vade sonunda sermayenin ve vadedilen getirinin değerinin vekâleten verilen kıymetli maden cinsinden veya işlemin yapıldığı para cinsinden vekâleten kıymetli maden alan (vekil) tarafından vekâleten kıymetli maden veren tarafa (müvekkil) ödendiği ve takasın gerçekleştirildiği işlemlerdir.

Vade sonunda teslim edilmesi gereken asıl değer veya ilave değer kıymetli maden olarak veya işlemin yapıldığı para cinsinden teslim edilebilir.

Fiyat Tipleri

Piyasa’da işlemler TL/Kg ve ABD doları/ons üzerinden gerçekleştirilir.

Emir Tipleri:

Piyasada iletilen emirler limit emir olarak iletilir. Emirler blok veya bölünebilir olarak verilebilir. Blok emir, işleme konu olacak kıymetli maden miktarının işlem görmesi halinde tamamının karşılandığı emir tipidir. Bölünebilir emir ise işleme konu olacak kıymetli maden miktarının kısmî karşılanmasına imkân tanıyan emir tipidir.

Ödünç işlemlerine ve yatırım vekâleti işlemlerine konu olabilecek kıymetli madenler 

KMÖP’de 32 Sayılı Karar’da tanımlanan ve standartları belirlenen standart kıymetli madenler işlem görebilir. Piyasa'da ödünç ve vekâlet işlemlerinin takası ve fiziki teslimatı, 32 Sayılı Karar’da tanımlanan ve standartları ve saflık dereceleri belirtilen standart kıymetli madenler üzerinden gerçekleştirilir.

Ödünç ve vekâlet işlemleri, altında 1000/1000; gümüş, platin ve paladyumda ise 100/100 saflık dereceleri esas alınarak yapılır. Ödünç ve vekâlet işlemlerinin takas hesaplamalarında, söz konusu kıymetli madenin saflık derecesi esas alınır.

İthalat yoluyla ya da cevherden üretim yoluyla gelen kıymetli madenler KMP’de alım satım işlemi gerçekleşmeden ödünç ve yatırım vekâleti işlemine konu olamaz. 

İşlem birimleri

Ödünç ve yatırım vekâleti işlemleri ağırlık birimi üzerinden yapılır. Vade sonu yükümlülükleri kıymetli maden, Türk lirası ve ABD doları üzerinden yerine getirilir. Piyasada gerçekleşen işlemlerde işlem birimi kilogramdır.

Ödünç ve yatırım vekâleti işlemlerinde fiyat ve fiyat önceliği

Ödünç işlemlerinde fiyat; getiri oranıdır. Yatırım vekâleti işlemlerinde fiyat; vadedilen getiri oranıdır. Fiyat, kıymetli madenin parasal tutarına değil miktarına ilişkindir.

Ödünç ve yatırım vekâleti emirlerinde emir eşleştirmeleri fiyat ve zaman önceliği kurallarına göre gerçekleştirilir.

Ödünç işlemine konu kıymetli madenin cinsi ve ayarı ile vade tarihi, para birimi, asıl değer yükümlülüklerini yerine getirme tercihleri aynı olan emirler içinde, ödünç alma emirleri için en iyi fiyat, en yüksek getiri oranlı emirdir; ödünç verme emirleri için en iyi fiyat, en düşük getiri oranlı emirdir.

Yatırım vekâleti işlemine konu kıymetli madenin cinsi ve ayarı ile vade tarihi, para birimi, asıl değer yükümlülüklerini yerine getirme tercihleri aynı olan emirler içinde, vekâleten alma emirleri için en iyi fiyat, en yüksek vadedilen getiri oranlı emirdir; vekâleten verme emirleri için en iyi fiyat, en düşük vadedilen getiri oranlı emirdir.

Ödünç ve yatırım vekâleti emirlerinde bulunması gereken unsurlar ve emirlerin eşleşmesi

Verilen ödünç alma/verme ve vekâlet emirlerinde;

a. Emri verenin unvanı 

b. Emrin türü (bölünebilir/blok) 

c. Emrin tipi (ödünç verme/ödünç alma, yatırım vekâleti işlemi) 

ç. Fiyat Tipi (TL veya ABD doları) 

d. Emrin içerdiği kıymetli madenin cinsi ve miktarı 

e. Faiz oranı (ödünç işlemlerinde)

f. Vadedilen getiri (vekâlet işlemlerinde)

g. İşlem vadesi (vade sonu tarihi) 

ğ. Vade sonu teslimatının fiziki mi, nakdi mi yapılacağı 

bilgilerinin bulunması zorunludur.

Verilen emirlerdeki kıymetli maden miktarı ödünç / vekâleten verilen miktarı göstermektedir.

Bir ödünç işlemi emri ancak ödünç işlemi emri ile bir yatırım vekâleti işlemi emri de ancak yatırım vekâleti işlemi emri ile eşleşebilir.

Ödünç işlemleri, öncelik kurallarına uygun olarak aynı fiyatlı en iyi ödünç alma ve en iyi ödünç verme emirlerinin eşleştirilmesi suretiyle gerçekleştirilir. Yatırım vekâleti işlemleri, öncelik kurallarına uygun olarak aynı fiyatlı en iyi vekâleten alma ve vekâleten verme emirlerinin eşleştirilmesi suretiyle gerçekleştirilir.

Piyasa'da iletilen emirlerin geçerlilik süresi ilgili seans ile sınırlıdır. Piyasa üyesi tarafından iletilen ancak henüz gerçekleşmemiş olan emirler, geçerli oldukları seansta değiştirilebilir veya iptal edilebilirler. Seans sonuna kadar karşılanmayan veya iptal edilmeyen emirler seans sonunda iptal edilir.

İşlem Limitleri

İşlemlerde alt limit en az 5 kg olmak zorundadır. Emir miktarı 1 kg ve katları olarak artar. 

Seans Saatleri

Kıymetli Madenler Ödünç Piyasası’nda işlemler iş günlerinde 10.00-16.00 saatleri arasında kesintisiz olarak yapılır. 

İşlem valörü

KMÖP’de işlemler sadece aynı gün valörlü (T+0) yapılabilir.

İşlem vadeleri

KMÖP’de gerçekleşen işlemlerin vadeleri 1 aya kadar olan sürelerde her iş günü, 1 aydan sonrası için ise 1’er aylık vadelerle 365 güne kadar düzenlenebilir.

Kıymetli Madenler Ödünç Piyasası takas ve teslimat esasları

KMÖP’de gerçekleşen işlemlerin kıymetli maden takası Borsa tarafından nakit takası ise Takasbank tarafından gerçekleştirilir.

Ödünç işleminin gerçekleştiği gün, ödünç veren tarafın kıymetli maden borcu oluşur. Ödünç veren taraf işlemin gerçekleştiği gün takas saatleri içerisinde bu yükümlülüğünü yerine getirir. 

Kıymetli madenleri ödünç alan taraf, vade sonunda oluşan kıymetli maden değerini ödünç veren tarafa ödemekle yükümlüdür. Vade sonu değeri kıymetli maden olarak ödenecekse bu değer ödünç verilen kıymetli madeni ve faizi içerir. Vade sonu değeri ödemesinin nakit olarak yapılması halinde ise, ödenecek tutar seçilen fiyat tipine göre teslimat günü için geçerli olan referans fiyatla faiz ve kıymetli maden miktarının toplamının çarpılması ile bulunur.  

Yatırım vekâleti işlemlerinde, işlemin gerçekleştiği gün yatırım vekâleti veren tarafın (müvekkil) kıymetli maden borcu oluşur. Yatırım vekâleti veren taraf (müvekkil) işlemin gerçekleştiği gün takas saatleri içerisinde bu yükümlülüğünü yerine getirir. 

Yatırım vekâleti alan taraf (vekil), vekâlet işlemi vade sonunda oluşan kıymetli maden değerini vekâlet veren tarafa (müvekkil) ödemekle yükümlüdür. Vade sonu değeri vekâlet işlemine konu kıymetli maden (sermaye) ve vadedilen getiriden oluşur. Söz konusu değer kıymetli maden olarak ödenecekse sermaye ve vadedilen getiriyi içerir. Vade sonu değeri ödemesinin nakit olarak yapılması halinde ise, ödenecek tutar seçilen fiyat tipine göre teslimat günü için geçerli olan referans fiyatla hesaplanan sermaye ve vadedilen getirinin toplamının çarpılması ile bulunur.  

İki iş gününden uzun vadelerde işlem yapan üyelere vade bitim tarihinden iki iş günü önce kıymetli maden borç ve alacakları bildirilir.

Takas saatleri

Piyasalarda, kıymetli maden ve parasal yükümlülükler için son teslimat saati KMP’de uygulanan saatler ile aynıdır. Hafta sonlarında, resmî tatil günlerinde ve yarım gün tatil olması durumunda takas işlemleri yapılmaz.

Kıymetli Madenler Ödünç Piyasası teminat esasları

KMÖP’de yapılacak ödünç ve yatırım vekâleti işlemlerinde kıymetli maden ödünç alan / vekâlet alan üyenin, işlemin gerçekleşmesi ile vade sonunda yapılacak teslimata kadar geçen sürede geçerli olmak üzere; toplam net teminat tutarının %90'ı kadar işlem yapması mümkündür.

Alınabilecek teminat türleri

• Türk lirası, 
• ABD doları ve euro olarak belirlenen efektif ve dövizler, 
• Türk lirası (Ek-11) ve ABD doları (Ek-12) şeklindeki kesin ve süresiz banka teminat mektupları, 
• Her türlü devlet tahvil ve hazine bonoları, kira sertifikaları (hazine bonoları, devlet tahvillerinin ve kira sertifikalarının %90'ı işleme konur.)

Ödünç ve yatırım vekâleti işlemlerinde teminat sistemi ve teminatların günlük değerlemesi

Borsa tarafından her günün sonunda teminatlar değerlemeye tabi tutulur. 

Ödünç işlemlerine ait teminatların yeterli olmaması durumunda ilgili üyelere teminat tamamlama çağrısında bulunulur. Ödünç işlem tutarlarının teminat tutarları toplamının %97'sine ulaşması durumunda teminat tamamlama çağrısında bulunulur ve teminat tamamlama çağrısı üzerine üyeler tarafından ödünç alınan kıymetli madenlerin değerinin teminatların en fazla %90'ı oranını oluşturacak şekilde ek teminat tesis edilmesi zorunludur. 

Vade sonunda takas yükümlülüklerinin yerine getirilmesi ile teminat tutarları serbest bırakılır. 

İşlem komisyonu

KMÖP’de gerçekleşen ödünç işlemlerinde ödenecek borsa payı ve diğer ücretler Borsa İstanbul kurumsal internet sitesinde yayımlanır.