Opsiyon Sözleşmeleri

Opsiyon sözleşmesi, iki taraf arasında yapılan ve alıcıya, ödeyeceği belli bir tutar (opsiyon primi) karşılığında, belirli bir vadeye kadar (veya belirli bir vadede), bugünden belirlenen bir fiyat (kullanım fiyatı) üzerinden opsiyona dayanak teşkil eden bir malı, kıymeti veya finansal göstergeyi satın alma veya satma hakkı tanıyan, satıcıya da alıcının bu sözleşmeden doğan hakkını kullanması durumunda sözleşmeye dayanak teşkil eden malı, kıymeti, veya finansal göstergeyi satma veya alma yükümlülüğü getiren sözleşmedir.

VİOP’ta Pay Senedi, Pay Endeksi, ve DolarTL Opsiyon ve Fiziki Teslimatlı DolarTL Opsiyon sözleşmeleri işlem görmektedir.

Opsiyon Sözleşmesine İlişkin Temel Kavramlar

Kullanım Fiyatı (Strike Price)

Sözleşmeye konu olan malın, kıymetin veya finansal göstergenin üzerinde anlaşılan ileri tarihteki alım veya satım fiyatıdır.

Opsiyon Primi (Option Premium)

Alma veya satma hakkı için ödenen bedeldir.

Sözleşmeye konu olan mal, kıymet veya finansal göstergenin üzerinde anlaşılan ileri tarihteki alım veya satım hakkının fiyatıdır.

Uzun (Long) Taraf:

Opsiyon sözleşmesini alan taraftır. Organize opsiyon piyasalarında uzun taraf, prim ödeme dışında herhangi bir yükümlülüğü bulunmadığından risk taşımaz.

Kısa (Short) Taraf:

Opsiyon sözleşmesini satan taraftır. Organize opsiyon piyasalarında kısa taraf vadeye kadar veya vade tarihi için alma veya satma yükümlülüğü altına girdiğinden risk taşır, bu nedenle kısa taraftan teminat talep edilir.

Opsiyon Türleri

Alım opsiyonu ve satım opsiyonu olmak üzere iki tür opsiyon bulunmaktadır.

Alım opsiyonu: Sözleşmeyi alan tarafa belli bir vadeye kadar veya vadede, belirli bir miktarda bir malı, kıymeti veya finansal göstergeyi belirli bir kullanım fiyatından alma hakkı verir.

Alım opsiyonu alıcısının (satıcısının) beklentisi dayanak varlık fiyatının gelecekte yükselmesidir (düşmesidir).

Satım opsiyonu: Sözleşmeyi alan tarafa belli bir vadeye kadar veya vadede, belirli bir miktarda bir malı, kıymeti veya finansal göstergeyi belirli bir fiyattan satma hakkı verir.

Satım opsiyonu alıcısının (satıcısının) beklentisi dayanak varlık fiyatının gelecekte düşmesidir (yükselmesidir). Her iki opsiyon türünde de işlemin gerçekleştiği tarihte (T günü) prim borçları uzun pozisyon sahibinin hesabından tahsil edilirken, kısa pozisyon sahibinin prim alacağı, hesabına işlemin gerçekleştiği tarihin bir gün sonrasında (T+1 günü) yatırılır. Prim fiyatı piyasadaki arz-talebe göre belirlenir ve hak kullanılsın ya da kullanılmasın prim bedeli geri alınmaz.

Alım/Satım Opsiyonlarında Tarafların Hak ve Yükümlülükleri

	Alım Opsiyonu	Satım Opsiyonu
Alıcı	Opsiyonun kullanılması durumunda dayanak varlığı alım hakkı	Opsiyonun kullanılması durumunda dayanak varlığı satım hakkı
Satıcı	Opsiyonun kullanılması durumunda dayanak varlığı satma zorunluluğu	Opsiyonun kullanılması durumunda dayanak varlığı alma zorunluluğu

Opsiyon Tipleri

Vadelerine göre opsiyonlar Avrupa ve Amerikan tipi olmak üzere ikiye ayrılır.

Amerikan tipi opsiyonlar vadeden önce herhangi bir tarihte opsiyon alıcısı tarafından kullanılabilirler.
Avrupa tipi opsiyonlar ise yalnızca vadesinde kullanılabilirler.

Karda, Zararda ve Başabaşta Opsiyonlar

Bir alım opsiyonunda dayanak varlığın spot piyasa fiyatı (S), kullanım fiyatından (K) yüksekse bu opsiyon kardadır. Aynı opsiyonda spot fiyatı kullanım fiyatının altında ise opsiyon zarardadır. Eğer her iki fiyat birbirine eşitse opsiyon başabaştadır.

1. Karda opsiyon: Spot fiyatı > Kullanım fiyatı

2. Zararda opsiyon: Spot fiyatı < Kullanım fiyatı

3. Başabaşta opsiyon: Spot fiyatı = Kullanım fiyatı

Bir satım opsiyonunda dayanak varlığın spot piyasa fiyatı kullanım fiyatının altında ise, opsiyon kardadır. Spot piyasa fiyatı kullanım fiyatının üzerinde ise opsiyon zarardadır. Her iki fiyat birbirine eşit olduğunda başabaş durumu söz konusudur.

1. Karda opsiyon: Spot piyasa fiyatı < Kullanım fiyatı

2. Zararda opsiyon: Spot piyasa fiyatı > Kullanım fiyatı

3. Başabaşta opsiyon: Spot piyasa fiyatı = Kullanım fiyatı